دانشمندان شبکه عصبی بزرگی را در مغز شناسایی کرده‌اند که نقش حیاتی در جریان خلاقیت دارد. برخلاف حرکات خاص یا پاسخ‌های حسی، تفکر خلاقانه به بخش خاصی از قشر خارجی مغز محدود نمی‌شود. اما تیمی از محققان به رهبری کالج پزشکی بیلور ادعا می‌کنند موفق شده‌اند نوعی از مدارهای مغزی را شناسایی کنند که در برخی انواع خلاقیت نقشی اساسی دارند.
به گزارش ساینس‌الرت، در آزمایش که بخش‌های خاصی از شبکه حالت پیش‌فرض مغز (DMN) در 9 شرکت‌کننده بزرگسال از طریق تحریک عمیق مغزی موقتاً سرکوب شد، توانایی آن‌ها در تفکر خلاقانه کاهش قابل‌توجهی یافت.
شبکه DMN زمانی فعال می‌شود که ذهن آزادانه از فکری به فکر دیگر می‌پرد. این شبکه به گونه‌ای ساختار یافته است که تفکر خلاقانه و ارتباط مفاهیم به‌ظاهر نامرتبط را تسهیل می‌کند و به ایجاد خودجوش ایده‌ها یا راه‌حل‌های منحصربه‌فرد کمک می‌کند.
راز خلاقیت در مغز فاش شد: کشف شبکه عصبی حیاتی برای تفکر خلاقانه
مطالعات تصویربرداری مغزی قبلی فعالیت DMN را با افکار خلاقانه مرتبط کرده بودند. هنگام برداشت تومورهای مغزی از بیماران داوطلب و هوشیار، دانشمندان متوجه شدند مهار الکتریکی DMN باعث قطع جریان خلاقیت شرکت‌کنندگان می‌شود. داوطلبان دیگر نمی‌توانستند کاربردهای جدیدی برای اشیای روزمره‌ای مانند صندلی یا لیوان بیابند.
این تکنیک پیشرفته به الکترودهای کاشته‌شده در مغز متکی است که به دانشمندان اجازه می‌دهد تحریک عمیق مغزی را روی شبکه‌های عصبی خاص انجام دهند و ببینند چه اتفاقی برای فعالیت الکتریکی مغز می‌افتد.
برخلاف مطالعات fMRI که فعالیت مغز را از طریق جریان اکسیژن خون حدس می‌زنند، الکتروانسفالوگرام‌ها (EEG) فعالیت الکتریکی نورون‌ها را در هر لحظه اندازه‌گیری می‌کنند. الکترودهایی که در مغز کاشته می‌شوند، حتی حساس‌تر از آن‌هایی هستند که روی جمجمه چسبانده می‌شوند.
در مطالعه کنونی از 13 بیمار مبتلا به صرع که در مغزشان الکترود کاشته شده بود، خواسته شد در یک دقیقه فهرستی از کاربردهای جدید برای شیئی روزمره پیشنهاد بدهند. یکی از محققان این حوزه می‌گوید: «ما توانستیم آنچه را در اولین میلی‌ثانیه‌های تلاش برای تفکر خلاقانه رخ می‌دهد، مشاهده کنیم.»
DMN اولین بخشی از مغز بود که فعال شد. پس‌ازآن، خیلی زود این شبکه فعالیتش را با دیگر مناطق مغز، مانند آن‌هایی که در حل مسئله و تصمیم‌گیری دخیل هستند، هماهنگ کرد.
محققان معتقدند این نشان می‌دهد DMN درحال بازیابی و بررسی انواع مختلف اطلاعات برای ایجاد ایده‌های جدید است. سپس آن‌ها را برای ارزیابی به دیگر مناطق مغز ارسال می‌کند. این فرایند شناختی از بالا به پایین به مغز اجازه می‌دهد ارتباطات نامناسب را پالایش و افکار جدید و مفید را انتخاب کند.
یافته‌های اخیر توضیح می‌دهد که چرا دوش‌گرفتن و تخلیه ذهن می‌تواند در تولید افکار و راه‌حل‌های اصیل بسیار مؤثر باشد.
محققان دریافتند برخی بخش‌های خاص از DMN به‌طور ویژه‌ای با تفکر جانبی مرتبط هستند، درحالی‌که بخش‌های دیگر بیشتر با سرگردانی ذهنی مرتبط بودند.
استفاده از الکترودهای کاشته‌شده برای سرکوب موقتی آن بخش‌های DMN که به تفکر جانبی مرتبط هستند، باعث شد شرکت‌کنندگان نتوانند به‌راحتی کاربردهای جدیدی برای اشیای روزمره بیابند. بااین‌حال، سرگردانی ذهنی آن‌ها دست‌نخورده باقی ماند.
این مطالعه در مجله Brain منتشر شده است.
