پرسه در خاک غریبه در قالب رمان و روزهای آخر در قالب خاطره و روز نوشت دو اثر متفاوت از احمد دهقان در روایت از جنگ است که در کنار سایر آثار دهقان در زمینه حماسه و دفاع توسط نشر نیستان منتشر و در دسترس علاقه مندان قرار دارد.
پرسه در خاک غریبه
من خود را وابسته به نسل آدم‌های جنگ کرده می‌دانم و خودم را در ادامه آنها می‌بینم. نمی‌خواهم به گذشته خود پشت کنم… گذشته در کوله‌پشتی من همیشه هست…
این عبارات نقل شده از احمد دهقان را می‌توان ایدئولوژی و نگاه این نویسنده برای خلق رمانی چون «پرسه در خاک غریبه» به شمار آورد. رمانی که برای نخستین بار در سال ۱۳۸۸ از سوی انتشارات نیستان منتشر شد، اما روایت رئالیستی دهقان را در این کتاب همانند برخی از کتاب‌های سابق او برنتافتند و در نتیجه امکان تجدید چاپ این کتاب را به تاخیر انداخت لیکن چاپ سوم این کتاب هم اکنون در بازار کتاب موجود است.
دهقان در «پرسه در خاک غریبه» بر خلاف گرمای ذاتی و کلامی همیشگی خود به سراغ جبهه‌های سرد و برف گرفته غرب کشور رفته است و داستانی چنان بدیع را در این منطقه روایت می‌کند که در سطر سطر از آن چیزی جز انتظار و میخکوب شدن بر روی واژه‌ها و صحنه‌های ترسیم شده توسط نویسنده نصیب خواننده نمی‌شود.
گروهی از رزمندگان در سرما و بوران منطقه کوهستانی غرب کشور و به منظور نجات مردم گرفتار در کردستان عراق به دل کوه می‌زنند تا با انجام عملیاتی آنها را از دست مزدوران بعثی نجات دهند و این ماجراجویی است که برای آنها در طول داستان حواشی فراوانی را به وجود می‌آورد.
سبک داستانی دهقان در این رمان که به گفته خود او نوشتنش دغدغه ۱۰ سال از عمر وی بوده است، به پختگی کامل رسیده است. به این معنی که او در این اثر جذابیت در روایت را در کنار چیره‌دستی مثال زدنی‌اش در خلق موقعیت‌های داستانی و نیز طنز بیانی منحصر به فردی که از دهقان همواره سراغ داریم را چنان در هم آمیخته که مخاطب او در هیچ بخش از خوانش این متن احساس نمی‌کند که یکی از این سه رویکرد بر دیگری توفق پیدا کرده باشد.
از سوی دیگر این رمان را می‌توان سرآغازی برای خلق آثار داستانی جدی و هنرمندانه بر پایه حقایق موجود در دفاع مقدس به دور از هر نوع مقدس‌مابی و تصویرسازی‌های گنگ و غیر شفاف دانست که چیزی جز ایجاد نوعی تقدس مجازی پیرامون این واقعه در درون خود ندارند.
روزهای آخر
احمد دهقان به عنوان راوی حاضر در سال پایانی جنگ در کتاب «روزهای آخر» خود که به چاپ دوازدهم رسیده است سعی کرده تا آخرین تصاویر از چنین افرادی را به تصویر بکشد. افرادی که همه زندگی خود را به کناری نهاده و با حضور در جبهه سعی کردند تا بخشی از سدی باشند که در روزها و ماه‌های پایانی جنگ اجازه ورود بار دیگر دشمن به خاک وطن را نمی‌داد.
او در مقدمه خود بر این کتاب با اشاره به همین مساله تأکید می‌کند که این کتاب حاصل خاطرات و یادداشت‌نویسی‌های او از روزمرگی‌هایش در جبهه است و زمانی آنها را در قالب چنین کتابی مکتوب می‌کند که هنوز خود را نویسنده نمی‌دانسته است. او تأکید می‌کند که داستان افراد حاضر در صفحات این خاطرات که از عملیات بیت‌المقدس ۷ شروع می‌شود و سرنوشت آنها؛ یکی از شگفت‌انگیزترین چیزهایی است که در زندگی می‌توان از آن سراغ گرفت و البته افسوس خود را از اینکه این متن و سرگذشت نوشت‌ها را کامل ننوشته است، انکار نمی‌کند.
دهقان اذعان دارد که با وجود اینکه متن این کتاب راویت گاه توام با شیرینی است اما از تلخ‌ترین رویدادهای ایران معاصر به شمار می‌رود. داستان زندگی افرادی که پس از گذشتن از همه مواهب زندگی و ورود به صحنه‌های نبرد ناگهان خود را در مقابل پدیده‌ای با عنوان آتش‌بس و پایان جنگ می‌بینند و بدون اینکه برنامه‌ای و یا فکری برای این دوران داشته باشند، به میان زندگی شهری پرتاب می‌شوند و حیران و گاه سرگشته در آن ذوب می‌شوند.
دهقان تأکید کرده که کتابش سعی کرده بازتابی از آن دوران و زندگی این افراد باشد و روایتی از روزهای پایانی زندگی آنها در نبرد و یا پس از نبرد باشد.
۵۷۵۷
