برای اولین‌بار، دانشمندان DNA باستانی را از یک آجر سفالی مربوط به ۲۹۰۰ سال پیش استخراج کردند. این یافته‌ها به‌طرزی شگفت‌آور اجازه می‌دهد به تنوع گونه‌های گیاهی آن دوره زمانی و محل کشف این آجر نگاهی داشته باشیم.
بر اساس مطالعه جدیدی که در مجله علمی Nature Scientific Reports منتشر شده است، برای اولین‌بار تیمی از محققان موفق به استخراج DNA باستانی از یک آجر سفالی ۲۹۰۰ ساله شدند.
این یافته‌ها نگاهی اجمالی به انواع گونه‌های گیاهی باستانی که در آن دوره و مکان خاص رشد کرده‌اند، ارائه می‌دهد. این مطالعه همچنین می‌تواند منجر به مطالعات مشابه بر روی اشیا سفالی مربوط به مکان‌ها و زمان‌های دیگر شود و نه‌تنها بر روی گیاهان که بر روی حیوانات باستانی نیز انجام بگیرد.
کشف DNA باستانی با حداقل آلودگی
دکتر «سوفی لوند راسموسن»، محقق دانشگاه آکسفورد می‌گوید دانشمندان از این یافته‌ها به‌شدت هیجان‌زده شده‌اند. طبق این مطالعه، آن‌ها توانسته‌اند نوعی DNA باستانی را، که توده‌ای خاک رس آن را طی سال‌ها از آلودگی محافظت کرده است، با موفقیت از یک آجر سفالی ۲۹۰۰ ساله استخراج کنند. راسموسن در یک بیانیه مطبوعاتی عنوان می‌کند که به لطف کتیبه روی آجر، محققان می‌توانند منشا رس را در یک بازه زمانی دقیق در یک منطقه خاص مشخص کنند.
دکتر «ترولز آربل»، از نویسندگان این مطالعه نیز توضیح می‌دهد که در این یافته، آجر به‌عنوان یک کپسول محافظ برای نگهداری از تنوع زیستی و اطلاعات مربوط به یک مکان عمل می‌کند. در این مورد خاص، این آجر دسترسی به اطلاعات آشوریان باستان را برای محققان فراهم کرده است.
این آجر از کاخ آشورناسیرپال دوم، پادشاه نئو آشوری، واقع در شهر باستانی کلهو، معروف به نمرود، در شمال عراق امروزی به دست آمده است.
روی این آجر کتیبه‌ای به زبان سامیِ منقرض‌شده به‌نام «اکدیان» (Akkadian) حک شده که به محققان امکان می‌دهد منشا آن را در یک دهه مشخص بین سال‌های ۸۷۹ تا ۸۶۹ قبل از میلاد مشخص کنند.
این کشف در سال ۲۰۲۰، طی یک فرآیند دیجیتالی مبتکرانه در یک موزه انجام شد. محققان نمونه‌هایی را از هسته داخلی آجر استخراج و اطلاعات DNA آن را به دست آوردند.
این تیم تحقیقاتی توانست با تطبیق پروتکلی که برای مواد متخلخل مانند استخوان طراحی شده بود، با موفقیت DNA را از مواد باستانی استخراج کند.
آجر ۲۹۰۰ ساله، محفظه‌ای برای حفظ اسرار ژنتیکی
دانشمندان با تجزیه‌وتحلیل دنباله DNA موجود در این آجر به ۳۴ طبقه‌بندی گیاهی مختلف رسیدند. در میان این خانواده‌های گیاهی Brassicaceae (کلم) و Ericaceae (خلنگ) بیش از همه خودنمایی می‌کردند. ولی غان، لور، گیاهان چتردار و علف‌های پرورشی نیز حضور داشتند.
ترکیبات این آجر، عمدتا از گِلی که از رودخانه دجله جمع‌آوری شده و با موادی مانند کاه یا فضولات حیوانی مخلوط شده بود، محیطی مساعد برای حفظ مواد ژنتیکی در خاک رس ایجاد کرده بود.
این آجر برخلاف دیگر آجرهای مشابه در هوا خشک شده و فرآیند پخت معمول را دور زده بود؛ در نتیجه دانشمندان از محفوظ‌ماندن اسرار ژنتیکی آن اطمینان حاصل کردند.
در حالی که این مطالعه بر روی DNA گیاهی استخراج‌شده متمرکز بود، شناسایی گونه‌های مختلف، از جمله مهره‌داران و بی‌مهرگان نیز در این فرایند امکان‌پذیر به نظر می‌رسید.
این سازوکار می‌تواند تصاویر زیبایی را از تنوع زیستی باستانی فراهم کند و یافته‌هایی را در مورد گذشته و شاید درس‌هایی برای زمان حال ما ارائه دهد.
