امید برای یافتن حیات فرازمینی جان می‌گیرد؛ کشف مواد شیمایی پیچیده در انسلادوس قمر زحل
نمونه‌هایی که مأموریت کاسینی از «انسلادوس» (یکی از قمرهای زحل) تهیه کرد، نشانه‌هایی از وجود مولکول‌های آلی مختلف دارند که ممکن است مواد اولیه لازم برای آغاز حیات باشند. کشف این مواد می‌تواند امیدی برای یافتن حیات در خارج از زمین باشد.
انسلادوس یکی از جذاب‌ترین اهداف برای مطالعه احتمال وجود حیات جایی به‌جز کره زمین به شمار می‌رود. این قمر اقیانوسی وسیع زیر پوسته یخی خود دارد که از آن آبفشان‌های عظیمی از یخ و بخار به فضا فوران می‌کنند. همچنین شواهدی از حضور منابع انرژی، مشابه دریچه‌های هیدروترمال موجود در زمین، در بستر این اقیانوس وجود دارد.
به گفته محققان، به نظر می‌رسد مولکول‌های آلی پیچیده در انسلادوس نسبت به تصورات قبلی گستره وسیع‌تری دارند. در واقع وجود مولکول‌های آلی متنوع، احتمال وقوع واکنش‌های شیمیایی که منجر به تولید اجزای اصلی حیات می‌شوند، را افزایش می‌دهد.
انسلادوس همه عناصر موردنیاز برای حیات را دارد!
نخستین بار ژوئن 2005 فضاپیمای کاسینی آبفشان‌های انسلادوس را با دقت بررسی کرد. این فضاپیما چهارمین کاوشگری بود که به سیاره زحل رفت و ۱۳ سال در مدار این سیاره و قمرهای آن ماند.
کاسینی درنهایت سال ۲۰۱۷ به زحل برخورد کرد و مأموریت آن به اتمام رسید. این فضاپیما طی مأموریتش توانست نمونه‌هایی از دانه‌های سنگی یخی را از یکی از حلقه‌های خارجی زحل جمع‌آوری کند. تصور می‌شود این دانه‌ها از آبفشان‌های انسلادوس نشئت گرفته باشند.
این نمونه‌ها با ابزار «تحلیلگر گردوغبار کیهانی (CDA)» کاسینی بررسی شدند و تأیید شد انسلادوس همه 6 عنصر شیمیایی موردنیاز حیات، کربن، هیدروژن، نیتروژن، اکسیژن، فسفر و گوگرد را دارد. کاسینی همچنین پروازی نزدیک‌تر به این قمر انجام داد و دانه‌هایی را از آبفشان‌ها جمع‌آوری کرد. اما تاکنون این نمونه‌ها چندان به‌دقت تحلیل نشده بودند!
احتمال وجود حیات در قمر زحل
در بررسی جدید داده‌هایی که کاسینی از نمونه‌های آبفشان‌ها ارسال کرده بود، «نوزایر خواجه» از دانشگاه آزاد برلین (Freie Universität Berlin) و همکارانش، شواهدی از طیف وسیعی از گروه‌های شیمیایی یافته‌اند که در بسیاری از مولکول‌های زیستی مشترک هستند.
خواجه در کنگره علوم سیاره‌ای اروپا در برلین که ۱۱ سپتامبر 2024 برگزار شد، اعلام کرد این گروه‌های شیمیایی شامل: استرها، آلکن‌ها، اترها و مولکول‌های پیچیده‌ای حاوی نیتروژن و اکسیژن هستند.
اگرچه پژوهشگران نمی‌توانند دقیق مشخص کنند که این گروه‌های شیمیایی از کدام مولکول‌ها نشئت گرفته‌اند، حضور آن‌ها به این معناست که احتمال بیشتری برای انجام واکنش‌های مختلف شیمیایی به‌منظور تولید چربی‌ها یا نوکلئوتیدها، همان اجزای سازنده DNA، وجود دارد.
یکی از دلایلی که این مواد شیمیایی در حلقه‌های زحل شناسایی نشده بودند، این بود که کاسینی در نمونه‌های جمع‌آوری‌شده از حلقه‌ها، مقدار زیادی آب تشخیص داده بود. وجود آب زیاد می‌تواند به‌نوعی مانع شناسایی واضح ترکیبات آلی و پیچیده‌تر شود؛ چراکه آب می‌تواند سایر نشانه‌های شیمیایی را پنهان یا رقیق کند.
اما هنگامی که کاسینی دانه‌های یخی مربوط به آبفشان‌های انسلادوس را بررسی کرد، مقدار آب کمتری تشخیص داد و این امر فرصتی فراهم کرد که تیم خواجه بتوانند نشانه‌های شیمیایی آلی را به‌وضوح شناسایی کنند.
«اندرو کوتس» از دانشگاه کالج لندن می‌گوید: «ما از تحلیل‌های قبلی می‌دانستیم که مولکول‌های سنگین‌تری وجود دارند اما این بررسی جزئیات بیشتری درباره ماهیت احتمالی آن‌ها آشکار می‌کنند.»
به گفته کوتس، این یافته‌ها ایده امکان وجود حیات در انسلادوس را تقویت می‌کند اما تشخیص دقیق ماهیت این مولکول‌ها بسیار دشوار خواهد بود؛ چراکه ابزارهای موجود در کاسینی محدودیت‌های فنی داشتند: «کاسینی برای جستجوی حیات طراحی نشده بود اما اطلاعات بیشتر درباره اجزای سازنده حیات قطعاً موضوعی است که برای مدت‌ها ما را پیش خواهد برد.»
